Cyprian Godebski (1835-1909) pochodził ze znanej w Polsce rodziny – był wnukiem Cypriana, legionisty i pisarza i synem Franciszka Ksawerego – powstańca listopadowego, historyka, kustosza Ossolineum. Ze względu na swój udział w powstaniu i związane z tym represje Franciszek Godebski zmuszony był do emigracji. Cyprian Godebski urodził się i kształcił we Francji, m. in. w pracowni Françoisa Jouffroya w Paryżu, miał także doświadczenia zawodowe w pracach restauracyjnych w Luwrze. Zasłynął szczególnie jako dobry portrecista.
Do Lwowa Cyprian Godebski przyjechał w 1857 lub 1858 r., wraz z ojcem, który objął posadę w Ossolineum. Jego przyjazd zbiegł się z budową ważnej dla państwa austriackiego placówki, która powstawała pod czujnym okiem namiestnika Galicji, hr. Agenora Gołuchowskiego – Domu Inwalidów Wojskowych. Zaplanowana z rozmachem inwestycja miała być nie tylko praktyczna, ale i piękna. Utrzymany w romantycznym stylu, naśladującym średniowieczne zamczyska gmach planowano ozdobić monumentalnymi rzeźbami przedstawiającymi książąt i feldmarszałków austriackich, alegorie wojny i pokoju, Austrii i Galicji. Do tych właśnie prac zaproszono młodego, 23-letniego zaledwie Cypriana Godebskiego. Na terenie zakładu znajdowała się kaplica, której wyposażenie rzeźbiarskie także wyszło z pracowni Godebskiego. Rzeźbiarz zobowiązał się wykonać prace w ciągu trzech lat, ale zezwolono mu na sprowadzenie z Paryża pomocników, którzy będą pracować pod jego nadzorem. Tak we Lwowie znalazł się Abel Maria Perier, który pozostał tu już do końca życia, prowadząc zakład kamieniarski.
Podczas pobytu we Lwowie artysta niejednokrotnie podejmował się wykonania mniejszych prac, przede wszystkim portretowych – medalionów i popiersi, takich jak m. in. popiersia namiestnika hr. Agenora Gołuchowskiego, Maksymiliana Ossolińskiego, Wincentego Pola, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kornela Ujejskiego czy Józefa Dzieduszyckiego, którym zadziwił wszystkich, ponieważ “prawdziwie artystycznym instynktem odgadł” i oddał doskonale rysy zmarłego już hrabiego, mając do dyspozycji jedynie słabej jakości portret.
Zaangażowany w prace przy dekoracji Domu Inwalidów Godebski nie szukał dodatkowych zleceń, uległ jednak namowom znanego w środowisku lwowskim działacza politycznego Alfreda Młockiego i wykonał nagrobek dla jego ciotki, Honoraty Borzęckiej*, fundatorki kilku instytucji charytatywnych we Lwowie. Nagrobek utrzymany w stylu neogotyckim ma formę wysokiego sarkofagu za niskim, ażurowym kamiennym ogrodzeniem. Na szczycie sarkofagu spoczywa postać pogrążonej w smutku młodej kobiety. Dziś pomnik jest niekompletny – ze starych opisów wiemy, że brak figur alegorycznych Wiary i Nadziei oraz bóstw antycznych Hypnosa i Tanatosa. Był to jeden z dwóch wykonanych przez niego pomników dla Cmentarza Łyczakowskiego. Drugi, ukończony już po wyjeździe artysty ze Lwowa przez Abla Periera, stanął w tylnej części cmentarza, na grobie zmarłego przedwcześnie pisarza Walerego Łozińskiego, przyjaciela artysty. Są domniemania, że artysta mógł pozostawić jeszcze kilka prac na Cmentarzu Łyczakowskim.
Ponadto Godebski wyrzeźbił także nagrobek na Cmentarzu Stryjskim we Lwowie (niezachowany z powodu likwidacji cmentarza) oraz na cmentarzu w Brodach dla tamtejszego bankiera Karla Hausnera (sygnowany, uszkodzony).
Cyprian Godebski spędził kilka lat we Lwowie, i nie wiadomo, jak dalej potoczyłyby się jego losy, gdyby nie zaangażował się w działalność patriotyczną. Za wspieranie powstania styczniowego nieoczekiwanie znalazł się na 10 tygodni w lwowskim więzieniu, a po wypuszczeniu postanowił wrócić do Francji, założył rodzinę, został mianowany członkiem francuskiej Akademii Narodowej, oficerem Legii Honorowej, zyskał światową sławę, jego dzieła rozsiane są od Petersburga po Peru. Nigdy nie wyrzekł się pochodzenia, chętnie odwiedzał kraj, nawet osiadł na kilka lat w Warszawie, niejednokrotnie bywał także we Lwowie. Dla polskiej stolicy wykonał pomnik Mickiewicza, który ozdobił miasto w 1898 r. Również we Lwowie stanął w 1901 r. pomnik jego dłuta, poświęcony jego pierwszemu lwowskiemu patronowi, temu, który uwierzył i wspierał jego talent na początku drogi artystycznej – Agenorowi Gołuchowskiemu (zniszczony przez władze sowieckie w 1947 r.)
Cyprian Godebski zmarł w 1909 r. w Paryżu.
* nagrobek odnowiony ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
źródła:
Zawadzki W., Cyprian Godebski, “Tygodnik Ilustrowany”, 22 VIII 1872, nr 247, s. 86
Konstantynów D., Cyprian Godebski, w: Polski Petersburg, http://www.polskipetersburg.pl/hasla/godebski-cyprian (dostęp 25.09.2020)
Бірюльов Ю., Львівска скульптура, Lwów 2015
