Parys Filippi (1836-1874) to kolejny cudzoziemiec, który osiedlił się we Lwowie i zajmował się profesjonalnie rzeźbą, tworząc głównie dzieła w duchu romantyzmu i realizmu.
Artysta urodził się w Krakowie, ale z pochodzenia był Włochem. Jego ojciec, Paolo Filippi był rzeźbiarzem i sztukatorem, którego sprowadził z Włoch Franciszek Maria Lanci, z którym Paolo Filippi wykonał wspólnie sarkofag Kościuszki na Wawelu. To on był pierwszym nauczycielem syna. Później młody Filippi kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie oraz w Monachium, skąd wrócił z rocznego stypendium z nagrodą.
Karierę artystyczną rozpoczął w Krakowie. Pozostawił swoje prace m. in. na fasadzie kościoła bernardynów, w gmachu Towarzystwa Naukowego, Cmentarzu Rakowickim. W tym okresie Filippi wykonał także pomnik Jana III Sobieskiego w Żółkwi (obecnie zniszczony, zachował się tylko fragment na dziedzińcu kościoła). W jego pracowni przy kościele franciszkanów gromadziła się cała śmietanka artystyczna ówczesnego Krakowa. Zachowało się zdjęcie z lat 60. XIX w., zrobione w pierwszym atelier fotograficznym Krakowa, na którym siedzącego w swobodnej pozie w fotelu, ubranego w długie do ziemi futro młodego Jana Matejkę otaczają przyjaciele – Józef Brandt, Józef Szujski i Parys Filippi. Na innej fotografii Filippi pozuje w większej grupie krakowskich artystów – zdjęcie zostało zrobione dla uczczenia wizyty w Krakowie Artura Grottgera.
W 1866 r. Parys Filippi przenosi się na stałe do Lwowa i otwiera pracownię koło kościoła dominikanów (w centrum miasta), co było związane z powierzonymi mu pracami restauracyjnymi pięciu alabastrowych renesansowych nagrobków znajdujących się w podziemiach kościoła. Szybko rozwinął także działalność wobec braku rzeźbiarzy w środowisku lwowskim.
Artysta zasłynął przede wszystkim pracami portretowymi, takimi jak medaliony z podobizną Aleksandra Fredry, Narcyzy Żmichowskiej, Wincentego Pola, Jana Nepomucena Kamińskiego, Heleny Modrzejewskiej czy innych znanych postaci, epitafium Stanisława Piłata w kościele bernardynów, figura Stanisława Skarbka w lwowskim teatrze jego fundacji (niezachowana) czy pomnik generała Józefa Dwernickiego w lwowskim kościele karmelitów (obecnie znajduje się w katedrze łacińskiej).
Jako twórca sepulkralny Filippi miał opinię artysty nietuzinkowego. Pierwszy wykonany przez niego pomnik nagrobny, Marii Miączyńskiej*, zmarłej młodo córki gen. Józefa Miączyńskiego, ma niespotykaną dotąd na Cmentarzu Łyczakowskim kompozycję – w kamiennej grocie artysta umieścił postać anioła, który pochyla się nad ciałem dziewczyny, niby pogrążonej we śnie, kładąc palec na ustach na znak ciszy. Drugą słynną pracą Parysa Filippiego na Cmentarzu Łyczakowskim była ta, do ktorej przystępował z krwawiącym sercem – nagrobek zmarłego w 1867 r. we Francji przyjaciela, Artura Grottgera*. Artysta umieścił na grobowcu krzyż i postać płaczki, do której pozowała pozostająca w żałobie narzeczona malarza, Wanda Monne, sokoła, czaszkę oraz symbole twórczości artystycznej – pędzle, paletę i lirę. Artysta pomnika nie ukończył, zrobił to Abel Perier do spółki ze Stanisławem Sieniawskim. Medalion z podobizną Grottgera wykonała Wanda Monne. Filippi był też autorem popiersia Grottgera, prezentowanego w czasie uroczystości pogrzebowych. Warto zwrócić także uwagę na pomnik nagrobny Grabińskich* dłuta artysty (pole 53) z aniołem z trąbą w dłoni, który czeka, aby dać sygnał do Sądu Ostatecznego, a tymczasem przysnął na urnie. Rzeźbiarz pracował także przy nagrobku Karola Szajnochy*.
Parys Filippi już w 1867 r., zaraz po przyjeździe do Lwowa, otworzył prywatną szkołę rzeźby przy swojej pracowni, nie otrzymał jednak poparcia władz ani finansowania. Mimo to przeszedł do historii także jako nauczyciel całego pokolenia lwowskich rzeźbiarzy, takich jak Tadeusz Barącz, Tadeusz Błotnicki, Stanisław Sieniawski, Antoni Madeyski, Antoni Kurzawa, Kazimierz Ostrowski, Wanda Młodnicka.
Na początku lat 70. XIX w. artysta popadł w depresję, zmagał się z alkoholizmem. Zginął śmiercią samobójczą w 1874 r. podczas pobytu w Warszawie. Pochowano go w rodzinnym Krakowie.
* nagrobek odnowiony ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
źródła:
Parys Filippi, Culture, https://culture.pl/pl/tworca/parys-filippi (dostęp 26.09.2020)
Бірюльов Ю., Львівска скульптура, Lwów 2015
Narodowe Archiwum Cyfrowe https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/130236/ (dostęp 26.09.2020)
Portret zbiorowy dwudziestu przyjaciół Artura Grottgera ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, http://www.cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=34856 (dostęp 26.09.2020)
Ziejka F., Tragiczny los artysty, Kraków 2019
